BEZBJEDNOST I KVALITET HRANE
Na osnovu člana 93 stav 1 Zakona o bezbjednosti hrane („Službeni list Crne Gore“, br. 57/15) Centar za ekotoksikološka ispitivanja – Podgorica D.O.O. Podgorica je ovlašćena službena laboratorija za ispitivanje bezbjednosti i kvaliteta hrane i hrane za životinje od strane Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede. Rješenje Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede.
Za potrebe Uprave za bezbjednost hrane, veterinu i fitosanitarne poslove, kao i po zahtjevima subjekata u poslovanju hranom i trećih lica, CETI vrši ispitivanje bezbjednosti i kvaliteta hrane biljnog i životinjskog porijekla, prirodne mineralne i izvorske vode, hrane za životinje, materijala koji dolaze u kontakt sa hranom, kao i analize sredstava za ishranu bilja i sredstava za zaštitu bilja. U ovoj oblasti laboratorija primjenjuje više stotine metoda koje čine jednu od glavnih djelatnosti institucije.
Osim uzoraka uzetih u okviru službenih kontrola pri uvozu hrane i hrane za životinje od strane nadležnih inspektora Uprave za bezbjednost hrane, veterinu i fitosanitarne poslove, CETI vrši ispitivanja u okviru Programa mjera bezbjednosti i kvaliteta hrane i hrane za životinje i to:
- Program monitoringa rezidua u hrani životinjskog porijekla i hrani za životinje
Cilj: Radi zaštite javnog zdravlja vrši se sistematsko praćenje i otkrivanje prisutnosti rezidua nedozvoljenih supstanci i veterinarskih ljekova radi praćenja poštovanja karence i pravilne upotrebe, pesticida i kontaminanata životine sredine u živim životinjama, njihovim izlučevinama, tjelesnim tečnostima, tkivima i proizvodima životinjskog porijekla, hrani za životinje i vodi za napajanje životinja, a koje mogu biti štetne za zdravlje ljudi i zdravlje životinja. Planiranim i sistematskim uzimanjem uzoraka vrši se provjera upotrebe dozvoljenih ljekova u liječenju životinja koje i/ili čiji se proizvodi koriste kao hrana kao i kontrola poštovanja karence za upotrijebljeni veterinarski lijek od strane držaoca životinja kao i kontrola prisutnosti kontaminanta u proizvodima životinjskog porijekla u hrani i vodi za napajanje životinja.
- Program monitoringa rezidua sredstava za zaštitu bilja (pesticidi)
Cilj: Monitoring rezidua sredstava za zaštitu bilja (pesticida) je najefikasniji način preventivnog i blagovremenog otkrivanja prisustva sredstava za zaštitu bilja (pesticida) u količinama iznad maksimalno propisanih u hrani biljnog i životinjskog porijekla koja se stavlja na tržište ili nedozvoljenih/zabranjenih sredstava za zaštitu bilja i njihovih rezidua. Praćenje upotrebe sredstava za zaštitu bilja je podrška realizaciji Nacionalnog plana za održivu upotrebu sredstava za zaštitu bilja za period od 2021. do 2026. godine, kao dio ukupnih aktivnosti za smanjenje rizika i negativnih efekata na zdravlje ljudi, bilja i životnu sredinu. Na ovaj način se unaprijediti kontrola i obezbijediti proizvodnja i promet bezbjedne hrane biljnog i životinjskog porijekla, uz poštovanje dobre poljoprivredne prakse.
- Program monitoringa nitrata u lisnatom povrću
Cilj: Kontinuirano, planirano i sistematsko praćenje sredstava za ishranu bilja – nitrata u lisnatom povrću je najefikasniji način preventivnog i blagovremenog otkrivanja prisustva nitrata u količinama iznad maksimalno propisanih. Na ovaj način uspostavlja se efektivna kontrola u skladu sa analizom rizika i provjerava saglašenostlisnatog povrća koje se stavlja na tržište sa propisanim zahtjevima, naročito određenih vrsta lisnatog povrća proizvedenog u intenzivnoj povrtlarskoj proizvodnji.
- Program monitoringa bezbjednosti školjki
Cilj: Radi utvrđivanja bezbjednosti školjki prije stavljanja na tržište, utvrđivanja čistoće mora za dalju klasifikaciju proizvodnih područja za uzgoj školjki u proizvodne oblasti u skladu sa propisanim zahtjevima, prema rezulatatima fekalnog zagađenja sprovodi se planirano i sistematsko uzimanje živih školjki sa registrovanih uzgajališta školjki za laboratorijska ispitivanja prisutnosti hemijskih kontaminanata i biotoksina.
- Program monitoringa kontaminanata u hrani
Cilj: Radi sprječavanja stavljanja na tržište hrane koja sadrži kontaminante iznad propisanih, maksimalno dozvoljenih količina vrši se sistematsko praćenje i uzimanje uzoraka određenih vrsta hrane u skladu sa analizom rizika. Na ovaj način se uspostavlja efektivna kontrola u skladu sa analizom i provjerava usaglašenost određenih vrsta hrane stavljene na tržište sa propisanim maksimalno dozvoljenim količinama kontaminenata u hrani.
- Program monitoringa prisutnosti/nivoa akrilamida u određenim kategorijama hrane
Cilj: Radi sprječavanja stavljanja na tržište hrane koja sadrži akrilamid iznad propisanih nivoa neophodno je da subjekti u u poslovanju hranom koji proizvode i/ili stavljaju na tržište hranu koja se tokom tehnološkog procesaobrađuje prženjem uspostave i primjenjuju mjere za smanjenja prisutnosti akrilamida u hrani. Akrilamid je organsko jedinjenje male molekulske mase i visoke rastvorljivosti u vodi koji nastaje rekacijom asparagina i šećera koji su prirodno prisutni u određenoj hrani pri njenoj pripremi na temperaturama iznad 120°C. Ovo jedinjenje uglavnom nastaje u pečenoj ili prženoj hrani bogatoj ugljenim hidratima koja u sirovom stanju sadrži njegove prekursore (npr: žitarice, krompir, zrna kafe).
- Program monitoringa supstanci čija je upotreba ograničena – trans masnih kiselina, osim onih koje se prirodno pojavljuju u mastima životinjskog porijekla
Cilj: Radi sprječavanja stavljanja na tržište hrane koja sadrži supstance čija je upotreba ograničena – trans masnih kiselina, osim onih koje se prirodno pojavljuju u mastima životinjskog porijekla vrši se sistematsko praćenje i uzimanje uzoraka određenih vrsta hrane, u skladu sa analizom rizika. Na ovaj način se uspostavlja efektivna i provjerava usaglašenost određenih vrsta hrane stavljene na tržište sa propisanim zahtjevima. Gotovoj hrani ili hrani koja je u procesu proizvodnje mogu se dodavati i druge supstance, koje nijesu vitamini ili minerali, ili sastojci koji sadrže drugu supstancu koja nije vitamin ili mineral. Propisano je da subjekat u poslovanju hranom ne smije stavljati u promet hranu koja sadrži zabranjene supstance, supstance čija je upotreba ograničena i supstance za koje je utvrđena mogućnost štetnog učinka na zdravlje.
- Program monitoringa nepoželjnih supstanci u hrani za životinje
Cilj: Radi sprječavanja stavljanja na tržište hrane za životinje koja sadrži nepoželjne supstance iznad propisanih, maksimalno dozvoljenih količina, kao mjera prevencije vrši se sistematsko praćenje i uzimanje uzoraka određenih vrsta hrane za životinje (hraniva) u skladu sa analizom rizika, uključujući i kontrolu dodataka hrani za životinje upotrijebljenih u gotovim krmnim smješama i premiksima.
- Program monitoringa kvaliteta/sastava hrane i načina pružanja informacija potrošačima o hrani
Cilj: U cilju zaštite potrošača, sprječavanja prevara ili obmana, izmjene sastava hrane i dovođenja potrošača u zabludu vrši se sistematsko praćenje i uzimanje uzoraka upakovane hrane radi kontrole usaglašenosti sa propisanim zahtjevima bezbjednosti koji se odnose na način pružanja informacija potrošačima o hrani, sadržaj informacija i podataka o hrani prema vrstama i kategorijama hrane i označavanje hrane u skladu sa zakonom o zaštiti potrošača i zakonom o bezbjednosti hrane.
- Program monitoringa predmeta i materijala koji dolaze u kontakt sa hranom
Cilj: Radi praćenja predmeta i materijala koji dolaze u kontakt sa hranom u proizvodnji, pripremi i preradi hrane vrši se sistematsko praćenje i uzimanje uzoraka istih radi kontrole usaglašenosti sa propisanim zahtjevima bezbjednosti.
